Lafı dolandırmaya hiç mi hiç gerek yok. Fiyat belirleme gücüne sahip olanlar; yani reel kesim, yani esnafın bir kısmı enflasyonun gerileyeceğine inanmadığı, ikna olmadığı sürece enflasyon düşürülemez.
Lafı dolandırmaya hiç mi hiç gerek yok. Fiyat belirleme gücüne sahip olanlar; yani reel kesim, yani esnafın bir kısmı enflasyonun gerileyeceğine inanmadığı, ikna olmadığı sürece enflasyon düşürülemez.
Belki de daha önemli bir etken var. Ekonomi yönetimleri enflasyonla mücadele ediyormuş gibi yaparken bir yandan da “İstemem yan cebime koy” misali enflasyondan medet umuyorsa enflasyon tabii ki düşürülemez.
Vatandaş niye inansın ki!
Son yıllara bakıyoruz; ne Merkez Bankası’nın enflasyon raporlarında dile getirilen tahminler tutmuş, ne orta vadeli programlarla yer alan tahminler.
Şu durumda vatandaşın ne düşündüğünü tahmin etmek zor olmasa gerek. Zaten vatandaş da reel sektör de ne düşündüğünü her ay somut olarak ortaya koyuyor.
Söylenen çok özet olarak şu:
“Ben sizin tahmininize de, hedefinize de güvenmiyorum. O yüzden de fiyatımı belirlerken sizin açıkladığınız oranı en az bir buçuk-ikiyle çarparak öyle bir oran belirliyor ve yoluma o şekilde devam ediyorum. Sizin oranlarınıza göre hareket etsem batarım. Kaldı ki tahmin ettiğiniz enflasyon oranını tuttursanız bile ben o oranın gerçeği yansıttığına inanmıyorum.”
Dolaylı olarak söylenen bu! Peki bu görüşte bir yaklaşım yanlışı var mı?
Vatandaşı doğrulayan veriler çok somut olarak ortada. İşte tabloda yer alan veriler… 2001 yılından bu yana olan dönemde Merkez Bankası’nın enflasyon raporları çerçevesinde tahmin ettiği oranlarla orta vadeli programlarda yer alan oranlar ve gerçekleşmeler.
Merkez Bankası’nın herhangi bir yıla ilişkin son enflasyon raporunda tahmin ettiği oranlara değil, o yıla ilişkin ilk tahminine bakmak gerek.
Aynı şekilde orta vadeli programlarda da ilk tahminlerle gerçekleşmelerin ne kadar saptığına odaklanmak gerek.
Buyurun Merkez Bankası’nın tahminleri ve gerçekleşmeler…
■ 2021’de yapılan 2023’ün ilk tahmini yüzde 5, gerçekleşme yüzde 64,8.
■ 2022’de yapılan 2024’ün ilk tahmini yüzde 5, gerçekleşme yüzde 44,4.
■ 2023’te yapılan 2025’in ilk tahmini yüzde 5, gerçekleşme tahmini yüzde 31-32 arası.
■ 2024’te yapılan 2026’nın ilk tahmini yüzde 9, gerçekleşme tahmini yüzde 13-19 arası.
OVP’de de çok farklı bir durum yok. Örneğin 2020 yılının sonbaharında açıklanan 2021-2023 dönemi yeni ekonomi programında 2023’ün enflasyon hedefi yüzde 4,9 olarak yer almıştı.
Gerçekleşme “küçük” bir sapmayla yüzde 64,3 oldu. 2024 için başlangıçta yüzde 7,6 olan hedef de aynı şekilde “biraz” saptı ve gerçekleşme yüzde 44,4’e ulaştı.
OVP’ye göre 2025’in başlangıç hedefinin de yüzde 9,9 olduğunu hatırlatalım.
2026’da ne değişecek?
Merkez Bankası 2026 tahminini yüzde 9’dan başlattı. Tahmin daha sonra yüzde 12’ye, ardından yüzde 16’ya yükseltildi ama yüzde 16 artık tahmin değil, hedef.
Her ne kadar bu yılın hedefi yüzde 24 ise de yüzde 31-33 aralığındaki tahmin gösteriyor ki 24 yalnızca kağıt üstünde yazan bir oran. Dolayısıyla 2026’da 24’ten 16’ya değil, yaklaşık 32’den 16’ya inilmesi öngörülüyor.
Daha önce de vurguladım; 2003 bazlı yeni enflasyon serisinde bir önceki yılın yarısına inildiği hiç görülmemiş. Zaten gidişat da yüzde 16’nın mümkün olamayacağını ortaya koyuyor.
Ama bir yandan da vatandaşın yüzde 16’ya inanması, ona göre pozisyon alması isteniyor, bekleniyor. 16 denile denile göle maya çalınıyor, çünkü bazı artışlar bu orana göre yapılacak, üç beş puan üstündeki artışlarla da “Bakın enflasyonun üstünde refah payı ekledik” denilecek.
Ama şu bir türlü görülemedi. Siyaseten her şeye inanmaya hazır olanlar dışında vatandaş bunlara inanmıyor. İnanmadığı için de ekonomi yönetimi her gün güven kaybediyor, söyledikleri doğru olsa bile bunlar vatandaş nezdinde hiçbir şey ifade etmez hale geliyor.
Enflasyon tahmin-hedef ve gerçekleşmelerine ilişkin tabloya bir kez daha bakın! Bu tablo Merkez Bankası için de, OVP’yi hazırlayan kadrolar için de ne kadar büyük bir itibar kaybı…
• Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve borsagundem.com.tr’nin editoryal politikasını yansıtmayabilir.
