Türkiye’yi temsil eden heyetin başında İsmet Paşa (İnönü) bulunurken, diğer önemli üyeler arasında Rıza Nur ve Hasan Saka yer almıştır. Antlaşma, Kurtuluş Savaşı’nın kazandığı büyük askeri zaferlerin diplomatik sahada onaylanması anlamına gelir.
Lozan görüşmeleri, 20 Kasım 1922’de başlamış; zorlu müzakereler sonucunda bazı pürüzler nedeniyle kesintiye uğramış, ardından 23 Nisan 1923’te tekrar başlamıştır. Yoğun tartışmalar ve diplomatik çekişmelerin ardından 24 Temmuz 1923’te imzalanan antlaşma, Türkiye’nin yeni dönemdeki siyasi geleceğini belirlemiştir.
Lozan Antlaşması, Türk milletinin emperyalist işgal ve baskılara boyun eğmeyeceğini tüm dünyaya ilan eden bir siyasi belgedir.
Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı sonrasında imzalamak zorunda bırakıldığı Sevr Antlaşması, Türk milletinin bağımsızlık ve egemenlik haklarını yok eden bir “ölüm fermanı” niteliğindeydi. Ancak Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde verilen Kurtuluş Savaşı, Sevr’i geçersiz kılmış ve Lozan ile bu durum resmiyet kazanmıştır.
Lozan, yalnızca bir barış antlaşması değildir; aynı zamanda yeni Türk devletinin tam bağımsızlık iradesinin diplomatik bir zaferidir.
Antlaşma ile birlikte Türkiye’nin sınırları, ekonomik hakları, azınlık statüleri, kapitülasyonlar ve yabancı güçlerin dayattığı ağır yükümlülükler yeniden düzenlenmiş ve tamamen Türk milletinin iradesi doğrultusunda şekillendirilmiştir.
Önemi:
-
Bağımsızlık ve Egemenliğin Tescili:
Lozan, Türk milletinin bağımsızlığını resmen tanıtan ve Osmanlı Devleti’nin miras bıraktığı siyasi esaret zincirlerini kıran bir belgedir. Türkiye, bu antlaşma sayesinde uluslararası alanda bağımsız bir devlet olarak kabul edilmiştir. -
Kapitülasyonların Kaldırılması:
Osmanlı döneminde Batılı devletlerin ekonomik üstünlüğünü garanti altına alan kapitülasyonlar tamamen kaldırılmış, Türkiye’nin ekonomik ve mali bağımsızlığı güvence altına alınmıştır. -
Sınırların Belirlenmesi:
Lozan, Türkiye’nin Misak-ı Milli sınırlarının büyük bölümünü kabul ettirmiştir. Batı sınırında Yunanistan ile, doğuda ise yeni kurulan sınır komisyonları ile barışçıl bir çözüm sağlanmıştır. Musul ve Hatay gibi bazı meseleler ilerleyen dönemde gündeme gelmiş olsa da, Türkiye’nin ana toprak bütünlüğü bu antlaşma ile netleşmiştir. -
Azınlık Hakları ve Eşitlik:
Antlaşmada, Türkiye’deki gayrimüslim azınlıkların hakları güvence altına alınırken, Türk vatandaşlığı kavramı ön plana çıkarılmıştır. Bu durum, yeni devletin laik ve eşitlikçi temeller üzerine kurulmasının diplomatik bir ifadesidir. -
Sevr’in Hükümsüzlüğü:
Lozan, Sevr Antlaşması’nın tamamen geçersiz olduğunu dünya kamuoyuna ilan etmiştir. Bu, Türk milletinin kendi kaderini tayin hakkını savunarak elde ettiği en büyük siyasi başarıdır. -
Modern Türkiye’nin Uluslararası Tanınması:
Lozan, 29 Ekim 1923’te ilan edilecek olan Cumhuriyet’in önünü açmış, yeni Türkiye’nin çağdaş ve bağımsız bir devlet olarak uluslararası arenada tanınmasını sağlamıştır.
Lozan Barış Antlaşması, yalnızca bir savaşın sonunda kazanılmış diplomatik bir zafer değil; aynı zamanda modern Türkiye’nin kuruluş belgesidir. Türk milletinin varlığını, bağımsızlığını ve egemenliğini tüm dünyaya kabul ettiren bu antlaşma, Cumhuriyet’in temellerini atmıştır.
Mustafa Kemal Atatürk’ün “Türk milletinin onur ve şeref belgesi” olarak tanımladığı Lozan, bugün dahi Türkiye’nin bağımsızlık ve özgürlük mücadelesinin simgesi olmaya devam etmektedir.
