Borsa İstanbul'da işlem gören, hacim ve piyasa değeri en yüksek 30 şirketten oluşan BIST 30 endeksinde yer alan bankacılık harici 26 şirketin, sürdürülebilirlik ve iklim performansında 2024'te sınırlı ilerleme kaydettiği tespit edildi.
İklim için 350 Derneği ile Sürdürülebilir Ekonomi ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFiA), "İklim Değişikliği ve Sürdürülebilirlik Araştırması: BIST 30 Şirketlerinin 2024 Yılı Görünümü" başlıklı raporunun dördüncüsünü yayımladı.
Raporda, BIST 30'daki bankacılık harici 26 şirketin iklim değişikliği ve sürdürülebilirliğe yaklaşımı, fosil yakıt varlıkları veya yatırımlarıyla etkileşim seviyesi, "net sıfır" için hedef tarihi, karbon ayak izi ve "karbon nötr" için hedef tarihi, temiz enerji yatırımları ve enerji verimliliği uygulamaları, çevresel, sosyal, yönetişim (ESG) ve benzer derecelendirmeler olmak üzere 5 kriterde değerlendirildi.
Buna göre, şirketlerin Sustainalytics ESG risk dereceleri incelendiğinde, 2023'te yüzde 46 olan ciddi ve yüksek risk oranının 2024'te yüzde 24'e gerilediği görüldü. Düşük riskli şirketlerin oranı 2023'te yüzde 12 iken 2024'te yüzde 16'ya yükseldi. 2024 itibarıyla şirketlerin yüzde 60'ının orta risk grubunda bulunduğu kaydedildi.
Geçen yıl, 2023'te de endekste yer alan şirketlerden 13'ünün bir önceki yıla kıyasla ESG risk derecesini koruduğu belirlendi. BİM, Şişecam ve Türk Hava Yolları'nın ESG risk performansı iyileşirken, Enka İnşaat, Ereğli Demir Çelik ve Sabancı Holding ESG risk derecesi gerileyen şirketler arasında gösterildi.
Bu yıl değerlendirmeye alınan şirketlerden Anadolu Efes, Çimsa, TAV Havalimanları, Türk Telekom ve Ülker Bisküvi'nin ESG risk performanslarının orta risk seviyesinde olduğu, Migros'un ise düşük ESG risk grubunda bulunduğu ifade edildi.
Astor Enerji'nin ise iki yıl üst üste raporlama yapmadığı tespit edildi.
"Net sıfır" hedefi belirleyen şirket sayısı 16
Rapora göre, "net sıfır" hedefi için tarih belirleyen şirket sayısı 16 olarak kayıtlara geçti. Anadolu Efes 2030'u, 15 şirket ise 2050'yi "net sıfır" hedef yılı olarak açıkladı. Kardemir, hedef yılını 2053 olarak belirledi.
Endekste yer alan 10 şirketin net sıfır için herhangi bir tarih beyanında bulunmadığı görüldü.
Ayrıca, en erken 2030 olmak üzere 7 şirketin "karbon nötr" hedefi bulunurken, 4 şirketin "net sıfır" veya "karbon nötr" için herhangi bir hedef tarihi bulunmadığı tespit edildi.
Öte yandan, Karbon Saydamlık Projesi (CDP) kapsamında iklim değişikliği ve su güvenliği raporlaması bulunmayan şirket sayısı 8 olurken, 3 şirketin yalnızca iklim değişikliği raporlaması yaptığı belirlendi. TAV Havalimanları'nın ise ilk kez CDP raporlaması yaptığı görüldü.
Rapora göre, 2024'te "Kapsam 1" ve "Kapsam 2" sera gazı emisyonlarını raporlayan şirket sayısı 23, "Kapsam 3" emisyonlarını raporlayan şirket sayısı ise 15 oldu.
Bu dönemde, Şişecam "Kapsam 3" emisyonlarını da dahil ederek tüm değer zinciri emisyonlarını raporlayan tek şirket olurken, Koza Altın 2024'te "Kapsam 1" ve "Kapsam 2" emisyonlarını ilk kez raporladı.
"Şeffaflık, tutarlılık ve hedef netliği güçlendirilmeli"
İklim için 350 Derneği Koordinatörü Efe Baysal, rapora ilişkin değerlendirmesinde şunları kaydetti:
"Rapor, BIST 30 şirketlerinin iklim kriziyle mücadeleye ayak uydurmakta henüz yeterli seviyeye gelemediğini ortaya koyuyor. Sınırlı ilerlemelere rağmen 10 şirketin net sıfır için bir tarih belirlememiş olması, reel sektörün karbonsuzlaşma hızı ile iklim krizinin aciliyeti arasındaki uçurumu açıkça gösteriyor. Küresel ticaretin karbon fiyatlaması ve yeşil düzenlemelerle yeniden şekillendiği bu dönemde iklim performansı, şirketlerin rekabet gücü, pazar erişimi ve uzun vadeli varoluşu belirleyen stratejik zorunluluk olarak değerlendirilmeli."
SEFiA Kıdemli Analisti Evrim Özyorulmaz Akcura, sürdürülebilirlik performansının kurumsal düzeyde izlenmesi ve uluslararası standartlarla uyumlu biçimde raporlanmasının sermaye piyasalarında giderek daha kritik hale geldiğini anımsatarak, şu ifadeleri kullandı:
"2024 yılı değerlendirmesinde ESG risk dağılımındaki iyileşme, bazı şirketlerin CDP skorlarındaki artış ve emisyon raporlama kapsamının genişlemesi, sürdürülebilirlik bilincinin kurumsal yapılara daha fazla entegre edildiğini gösteriyor. Buna karşın raporlama yapmayan şirketlerin varlığı, bazı göstergelerdeki gerilemeler ve net sıfır hedefi açıklamayan kurumlar, BIST 30'da sürdürülebilirlik olgunluğunun henüz homojen bir düzeye ulaşmadığını ortaya koyuyor. 2024 bulgularına göre ilerlemeler olsa da yapısal eksiklikler devam ediyor. Bu açıdan tam uyumlu bir sürdürülebilirlik dönüşümü için şeffaflığın, tutarlılığın ve hedef netliğinin güçlendirilmesi gerekiyor."
