En son veri 2024 yılına ait. Buna göre 84,1 milyonluk nüfusun yüzde 56,1’i kendi evinde oturuyor. Yüzde 15, oturduğu ev kendisinin olmamakla birlikte kira ödemiyor. Kirada oturanların oranı ise şimdiye kadarki en yüksek düzeyde, yüzde 28. Yüzde 0,9’luk kesim ise lojmanda oturuyor.
Altı çizilmesi gereken birkaç önemli detay var. Birini yukarıda vurguladım. Kirada oturanların oranı, konut mülkiyeti konusunda veri bulunan 2006 yılından sonraki dönemin en yüksek düzeyinde.
2006-2024 döneminde bir ara 2012 yılında kirada oturanların oranı yüzde 20,9’a kadar düşmüştü. Kiracı oranı 2012’den 2024’e 7 puan arttı.
Gelir düzeyine göre...
Ya gelir düzeyine göre kiracıların oranı, orada çok daha çarpıcı ayrıntılar var.
2024’te 84,1 milyon olan nüfusun 17,8 milyonu, medyan gelirin, yani toplam nüfusun ortalama gelirinin yüzde 60’ından az gelire sahip. 17,8 milyon, toplam nüfusun yüzde 21’ini oluşturuyor, yani bu kesim toplumun en yoksul kesimi. İşte toplam nüfusta yüzde 28 olan kiracılık oranı bu kesimde çok daha yukarıda.
Toplam nüfusta yüzde 56,1 olan kendi evinde oturanların oranı bu kesimde yüzde 45,8 düzeyinde.
Toplam nüfusta yüzde 28 olan kirada oturanların oranı ise bu kesimde tam yüzde 36,7 düzeyinde.
Ortalama gelirin yüzde 60’ından az gelire sahip olmak demek, kesinlikle ama kesinlikle en düşük emekli maaşı almak, bir adım ötesini düşünürsek bile en iyi ihtimalle asgari ücretle çalışıyor olmak demek.
Şimdi daha iyi anlaşılacaktır yoksul kesimin kira yükünden niye böylesine şikayetçi olduğu!
En yoksul yüzde 21’lik kesim içinde yer alan, en iyi olasılıkla asgari ücret kazanan 17,8 milyon kişinin yüzde 36,7’si, yani 6,5 milyonu kirada oturuyor.
TÜİK’e göre TÜFE’de kiranın ağırlığı yüzde 6,8. Bu tabii ki kirada oturan yüzde 28’lik kesimin ortalamasına göre hesaplanmış bir oran.
Peki asgari ücretle çalıştığını varsaydığımız ve kirada oturan 6,5 milyonluk kitle gelirinin ne kadarını, yüzde kaçını kiraya ayırıyor olabilir? Yüzde 50 olsa, kira 11 bin lira demektir. Herhalde artık Anadolu’nun küçük kasabalarında bile bu fiyata kiralık ev bulmak pek mümkün değil. Hele hele büyük kentler; hele hele İstanbul, Ankara ve İzmir!
Şimdi daha iyi anlaşılıyor mu, yoksul kesimin kira yükünden niye böylesine şikayetçi olduğu ve TÜFE’deki artışın gerçeği yansıtmadığı yolundaki yakınmasının haklılığı!
Bir kez daha vurgulamak gerekiyor; Türkiye ortalamasında yüzde 28 olan kiracı oranına ve kiraların geldiği düzeye göre TÜFE’de kiranın ağırlığının yüzde 6,8 olması gerçekçi değildir ve bu oranın en az bir kat yukarıda belirlenmesi gerekir. Bu da genel TÜFE artışının daha yüksek çıkacağı anlamına gelir.
Yüzde 18’den yüzde 37’ye...
Medyan gelirin yüzde 60’ından düşük gelire sahip olan en yoksul kesimin kirada oturanlarının oranının en son veriye göre yüzde 36,7 düzeyinde olduğunu vurguladım. Bu oran, şimdiye kadarki en yüksek oran.
Peki bu oran daha önce en düşük hangi düzeyde gerçekleşmişti dersiniz. Yüzde 18,3, evet yalnızca yüzde 18,3. Oran 2007 yılında bu düzeydeydi.
Düşünsenize, 2007’den 2024’e en yoksul kesimde kirada oturanların oranı tam bir kat artış göstermiş.
Bir kez daha soralım; şimdi daha iyi anlaşılıyor mu, yoksul kesimin kira yükü altında nasıl ezildiği!
Türkiye’de konut sahipliği-kiracı dengesine ilişkin veriler böyle ve kira yükü vatandaşı, özellikle dar gelirli vatandaşı eziyor. Peki kirada oturmak durumunda olanlar nasıl konut sahibi olabilir; o da başka bir yazıya...
• Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve borsagundem.com.tr’nin editoryal politikasını yansıtmayabilir.