Ekim enflasyonu kaç gelir, doğal olarak tartışılıyor. Ayın henüz üçte ikisi geride kaldı ve bir tahmin yapmak için biraz erken olduğu kanısındayım. Ama genel kabul gören oranın yüzde 3 dolayında bulunduğunu da hatırlatmak isterim.
Yüzde 3’lük tahmini destekleyen en önemli dayanak noktası, eylül enflasyonunun yüzde 3,23 gelmesi. Bu orana bakanlar “Eylül böyle geldiyse, ekim hayda hayda yüzde 3, hatta çok daha yukarıda gelir” diyor. Haksız da değiller. Çünkü ekim aylarının klasiği, enflasyon oranının yüksek gelmesidir.
Her ne kadar ekim ayları yılın en yüksek artışının gerçekleştiği ay olma özelliğini uzun dönemli (2005-2024) ortalamada ocak ayına kaptırmışsa da, 2020 öncesinde durum çok farklıydı.
2005-2020 döneminin aritmetik ortalamasına göre aylık ortalama fiyat artışı ekim aylarında yüzde 2,03 olmuştu. Ekime en yakın artış, yüzde 1,17 ile ocak aylarında oluşmuştu. 2021 yılının eylülündeki faiz indirimiyle birlikte denge öyle bir değişti ki, Türkiye daha önce hiç görmediği aylık enflasyonlarla karşı karşıya geldi. Örneğin 2021’in aralık ayında yüzde 13,58, 2022’nin ocak ayında yüzde 11,10; yeni ekonomi yönetiminin işbaşına gelmesiyle birlikte daha önce artışına izin verilmeyen döviz kurunun Haziran 2023’te fırlayıp gitmesi ve adeta önceki ayların acısını çıkarmasıyla o yılın temmuz ve ağustosunda yaşanan yüzde 9,49 ve yüzde 9,09…
İlk sıraya ocak ayı yerleşti
2022’nin ocak ayında büyük ölçüde 2021 aralık ayının etkisiyle biraz önce belirttiğim gibi yüzde 11,10’luk ikinci en yüksek artış yaşandı. Ancak ocak ayları daha sonra da rekorlar kırmaya devam etti. Bunda en büyük etken bir önceki yılın yeniden değerleme oranının çok yüksek oluşması ve buna endeksli olarak yapılan zamlardı.
Ocak ayındaki fiyat artışları 2022’deki rekordan sonra da sürdü ve 2023’te yüzde 6,65, 2024’te yüzde 6,70, bu yıl ise yüzde 5,03 artış görüldü.
İşte böylesine yüksek artışlar yaşanınca 2005-2025 döneminin ortalamasında en yüksek fiyat artışı yaşanan ay artık ocak oldu.
Ekim ayı direniyor!
Diğer aylarda çift basamaklı enflasyonlar görülmesine, 2023’ün hem de yaz aylarında çift basamağı zorlayan oranlar ortaya çıkmasına rağmen ekim ayının enflasyon katılığı kırılamadı.
Bu yıl ekimde hangi düzeyde bir fiyat artışı olacağını bilmiyoruz; dolayısıyla hesaplamayı 2005- 2024 olarak yaptığımızda en yüksek fiyat artışı yaşanan ikinci ay olarak karşımıza ekim çıkıyor.
2005-2025 döneminde ocak aylarında kaydedilen ortalama fiyat artışı yüzde 2,37. 2005-2024 döneminde ekim aylarında kaydedilen ortalama fiyat artışı ise yüzde 2,24.
Bu neyi mi gösteriyor?
Bu durum, biraz önce de belirttiğim gibi ekim aylarına ilişkin fiyat katılığının kırılamadığının somut bir göstergesi.
Mevsimsellik burada önemli bir etken…
Kış hazırlıkları, bu kapsamda özellikle giysi grubundaki yüksek artışlar ekim ayındaki fiyat artışının yüksek oluşmasına yol açıyor.
Eylül 2021’de başlatılan faiz indiriminin o yılın ekim ayındaki fiyatlar üzerinde pek etkisi olmadı. O yüzden 2022’nin ekim ayından bu yana olan dönemdeki üç ekimin, yani 2022, 2023 ve 2024 yıllarının ekim aylarında ana sektörlere göre oluşan ortalama fiyat artının önemi büyük:
Üç yılın ortalamasında TÜ- FE genel olarak yüzde 3,29 arttı.
Bu dönemde gıdada yüzde 4,21, alkollü içeceklerde yüzde 1,12, giyim ve ayakkabı grubunda yüzde 12,13, konut harcamalarında yüzde 4,34, ev eşyası grubunda yüzde 2,93, sağlıkta yüzde 2,44, ulaştırmada yüzde 0,49, haberleşmede yüzde 2,93, eğlence ve kültür harcamalarında yüzde 1,38, eğitim harcamalarında yüzde 0,33, lokanta ve otel harcamalarında yüzde 2,48, diğer harcamalarda ise yüzde 2,33 artış görüldü.
• Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve borsagundem.com.tr’nin editoryal politikasını yansıtmayabilir.